16 maja 1942 roku zmarł Bronisław Malinowski, wybitny socjolog i antropolog. Postać uczonego przybliżyła słuchaczom Anna Arwaniti w 2004 roku, w audycji z cyklu "Biografie niezwykłe". Gośćmi programu byli: dyr. Muzeum Archeologicznego w Warszawie – dr Wojciech Borkowski i dr Robert Dull z Muzeum Etnograficznego.

Droga do sławy

Przyszedł na świat w Krakowie. Był synem wybitnego badacza – Lucjana Malinowskiego.

– Nie wiadomo, czy w ogóle ukończył szkołę podstawową – stwierdził dr Borkowski. – Pewne jest, że pobierał nauki w domu. Eksternistycznie ukończył gimnazjum. Maturę zdał z wyróżnieniem. W 1902 roku zapisał się na wydział Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przyjaźń z Witkacym

Malinowski bardzo zaprzyjaźnił się w tym czasie ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem, często jeździł do Zakopanego. – Myślę, że dla jego przyszłej pracy to było niezwykłe doświadczenie artystyczne i literackie – dodał Borkowski.

W 1908 roku Bronisław Malinowski wyjechał z Krakowa. Początkowo osiadł w Londynie, ostatnie lata życia spędził w Stanach Zjednoczonych jako wykładowca na Uniwersytecie Yale.

Malinowski był socjologiem, etnografem, ale najbardziej zasłużył się jako twórca antropologii funkcjonalnej.

Wyprawa na Trobriandy

Udało mu się uzyskać środki na badania na Wyspach Trobriandzkich. Spędził tam lata 1914-1918. Witkacy, na wieść o wybuchu wojny, opuścił przyjaciela i powrócił do kraju.

– Większość antropologów ruszała wtedy na antypody, aby znaleźć idealne miejsce do opisu – mówił dr Robert Dull. – Szkoda, że Witkacy wyjechał z Australii, może byśmy mieli dwóch sławnych antropologów. Ale zyskała literatura. "Panna Tutli Putli" jest inspirowana pobytem właśnie na dalekich wyspach.

Bronisław Malinowski z mieszkańcami Wysp Trobriandzkich. Wikimedia Commons/dp

Definicja kultury

Bronisław Malinowski na podstawie badań terenowych prowadzonych w Australii i Oceanii stwierdził, że ludzie są w swoich działaniach motywowani przez potrzeby dwojakiego rodzaju: pierwotne, związane z ich naturą biologiczną oraz wtórne, związane z ich naturą społeczną, faktem współżycia z innymi ludźmi w społeczeństwie. To były przełomowe tezy.

- Zwrócił uwagę na to, że kulturę można zdefiniować jako system zaspokajania potrzeb człowieka – powiedział dr Wojciech Borkowski. – Podzielił je na takie, które dzielimy z całym światem zwierzęcym, tzn. musimy jeść, pić, spać, zaspokajać swój popęd seksualny, ruszać się, budować swoje domostwo, etc. oraz na potrzeby czysto ludzkie, które na to się niejako nakładają. Należą do nich m.in.: miłość, bliskość. Takie podejście do kultury było wielkim krokiem naprzód.

Postawa aktywnego łowcy

Nowatorski był sposób prowadzenia badań. Bronisław Malinowski zalecał postawę aktywnego łowcy, kogoś kto przebywa wśród ludności tubylczej o różnych porach dnia i nocy, stara się jak najwięcej zobaczyć, jest najlepiej jak tylko się da zorientowany w tym, co i gdzie będzie się dziać. Uczestniczy w ceremoniach, obrzędach. I wszystko notuje, zgodnie z zasadą, że myśl jest ulotna, a to, co na papierze stanowi trwały ślad poczynionych obserwacji.

Postaci antropologa audycję poświęciła też Elzbieta Ratyńska. Gościem programu "Śladami Bronisława Malinowskiego. Papua-Nowa Gwinea", nadanego w maju 2000 roku był architekt Tadeusz Barucki, który wykładał na tamtejszym uniwersytecie. Wielokrotnie pytano go o polskie korzenie dobrze znanego tam antropologa.  

– Jedno mogę stwierdzić, gdyby Malinowski żył i dziś wybrał się na wyspę, ucieszyłby się z potwierdzenia swej tezy o antropologii funkcjonalnej – powiedział Barucki.

Posłuchaj audycji o człowieku, który sławę zawdzięcza badaniom na Papuasach.

bs

Rok 2014 jest bardzo ważny dla krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym roku bowiem ta prestiżowa i zacna polska uczelnia kończy 650 lat.

Reporterka Czwórki Kasia Węsierska spotkała się z rektorem, profesorami, przedstawicielami samorządu studenckiego i w tym tygodniu przybliży Wam studiowanie na krakowskiej alma mater.

Na spotkanie z wykładowcami i studentami zapraszamy więc przez cały tydzień, od 12 do 16 maja, do "Poranka OnLine".

Audycja startuje codziennie, od poniedziałku do piątku, już po godz. 6.00!

Gmach Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1930 rok

15 maja 1859, w Paryżu w rodzinie o zainteresowaniach naukowych urodził się Piotr Curie, przyszły laureat Nagrody Nobla i odkrywca polonu i radu, a tym samym promieniotwórczości naturalnej.

Spotkanie z Marią

Piotr poświęcony działalności naukowej spotkał w swoim życiu kobietę, która była jego damskim odpowiednikiem. Jego związek z Marią Skłodowską był bez wątpienia nie bez znaczenia dla rozwoju nauki. Ślub biorą w 1895 roku. Młode małżeństwo wszystkie pieniądze wydaje na domowe laboratorium.

– Maria obrawszy za temat swojej pracy doktorskiej badania nad promieniowaniem uranu wykryła, że i inne pierwiastki emitują podobne promienie – słyszymy w aud. Krzysztofa Cypelta "Uczeni w anegdocie". – Piotr Curie zrozumiał doniosłość jej odkrycia. Przerywa więc swoje badania by pomóc żonie.

Piotr Curie, Paryż (1906), Wikipedia/dp

Niewdzięczny zawód

Piotr Curie nie dążył nigdy do otrzymywania prestiżowych nagród czy odznaczeń, bardziej zależało  mu na własnym, dobrze wyposażony laboratorium. Cenne wyniki badań małżeństwo Curie podawało do publicznej wiadomości, aby przyczynić się do rozwoju nauki. Zaszczyty i sława przyszły same.

Żmudne badania, chwile zwątpienia i chęć porzucenia doświadczeń nad promieniotwórczością przyniosły efekty po 4 latach. W 1898 roku Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie odkryli pierwiastki promieniotwórcze: polon i rad.

Pięć lat później małżeństwo naukowców oraz Henri Becquerel otrzymali Nagrodę Nobla za badania nad promieniotwórczością. Co ciekawe, początkowo nominacja uwzględniała tylko Piotra Curie. W ówczesnej nauce zasługi kobiet były jakby niezauważalne. Dopiero jego sprzeciw na wykluczenie Marii z udziału w tych badaniach spowodował, że nagroda trafiła do małżeństwa Curie. Piotr Curie katedrę profesorską otrzymał dopiero w 1904 roku. Wówczas specjalnie dla niego stworzono Katedrę Fizyki na Sorbonie.

Przerwana kariera

19 kwietnia 1906 roku Piotr Curie wracając z zebrania odbywającego się w Stowarzyszeniu Profesorów odwiedził księgarnię i przechodząc przez ulicę wpadł pod ciężki wóz konny i zginął. Miał zaledwie 47 lat. Katedrę Fizyki na Sorbonie po mężu przejęła Maria Skłodowska-Curie. Swój pierwszy wykład zaczęła dokładnie od miejsca, w którym zakończył swoje ostatnie zajęcia Piotr Curie.

Jak tworzono naukę na przełomie XIX i XX wieku? Z jakimi trudnościami musiał zmierzyć się Piotr Curie? Jak wyglądała jego praca z Marią Skłodowską-Curie? Posłuchaj!

mb